Hướng dẫn cách vệ sinh súng phun sơn sau khi sử dụng đúng chuẩn chuyên gia

Đối với bất kỳ người thợ sơn nào, từ người mới bắt đầu tự tay làm đẹp nhà cửa đến các chuyên gia trong xưởng dịch vụ, súng phun sơn là một công cụ không thể thiếu. Tuy nhiên, để thiết bị này luôn hoạt động ở hiệu suất cao nhất và cho ra những lớp sơn hoàn hảo, cách vệ sinh súng phun sơn và bảo dưỡng đúng cách sau mỗi lần sử dụng là một công đoạn tối quan trọng nhưng thường bị bỏ qua.

Một cây súng phun sơn sạch sẽ không chỉ là dấu hiệu của sự chuyên nghiệp mà còn là yếu tố quyết định đến tuổi thọ của thiết bị và chất lượng của mọi dự án sơn trong tương lai. Bài viết này sẽ cung cấp một hướng dẫn toàn diện, từ A-Z, về cách vệ sinh súng phun sơn một cách chi tiết, đúng kỹ thuật và an toàn, giúp bạn làm chủ công cụ của mình và đạt được kết quả tốt nhất.

Tại sao phải vệ sinh súng phun sơn ngay sau mỗi lần sử dụng?

Nhiều người thường có tâm lý trì hoãn hoặc xem nhẹ việc vệ sinh súng phun sơn. Tuy nhiên, đây không phải là một công việc tùy chọn mà là một bước bắt buộc trong quy trình làm việc chuyên nghiệp. Việc dành ra vài phút để làm sạch thiết bị ngay sau khi dùng sẽ mang lại những lợi ích to lớn và lâu dài, giúp bạn tránh được nhiều phiền toái và chi phí không đáng có.

• Tăng tuổi thọ thiết bị, tiết kiệm chi phí: Bảo dưỡng và vệ sinh thường xuyên giúp giảm hao mòn, ngăn chặn các sự cố hỏng hóc do cặn sơn gây ra. Điều này giúp bạn tiết kiệm đáng kể chi phí sửa chữa và thay thế các linh kiện đắt tiền như kim, béc phun.
• Đảm bảo chất lượng bề mặt sơn cho lần sau: Một cây súng sạch sẽ đảm bảo lớp sơn tiếp theo sẽ mịn, đều màu và không bị lẫn cặn bẩn hay các hạt sơn khô từ lần sử dụng trước. Đây là yếu tố then chốt để có một bề mặt hoàn thiện chuyên nghiệp.
• Ngăn ngừa các lỗi nghiêm trọng: Cặn sơn khô tích tụ là nguyên nhân chính gây ra hàng loạt các sự cố phổ biến như tắc nghẽn, sơn ra không đều, tia phun bị lệch, súng bị giật, hoặc sơn bị chảy ở đầu kim ngay cả khi không bóp cò. Vệ sinh ngay lập tức sẽ loại bỏ hoàn toàn các nguy cơ này.
• Đảm bảo an toàn lao động: Sơn và dung môi tích tụ lâu ngày trên thiết bị không chỉ gây mất vệ sinh mà còn tiềm ẩn nguy cơ cháy nổ, đặc biệt trong môi trường xưởng có nhiều tia lửa điện hoặc nhiệt độ cao.

 

>>> Nếu bạn chưa biết chọn loại súng phun sơn nào là phù hợp, mời bạn tham khảo qua bài viết chi tiết về cấu tạo, hướng dẫn sử dụng, cách chọn súng phun sơn <<<

Chuẩn bị đầy đủ dụng cụ và dung dịch vệ sinh cần thiết

 

Để cách vệ sinh súng phun sơn diễn ra nhanh chóng, hiệu quả và an toàn, việc chuẩn bị đầy đủ các công cụ và vật tư cần thiết là bước đầu tiên không thể bỏ qua. Hãy đảm bảo bạn có sẵn mọi thứ trong danh sách dưới đây trước khi bắt đầu:

• Bộ dụng cụ vệ sinh chuyên dụng:
  • Một bộ chổi cọ với nhiều kích cỡ khác nhau để làm sạch các chi tiết từ lớn đến nhỏ, đặc biệt là các rãnh và lỗ khí.
  • Que thông chuyên dụng để làm sạch các lỗ khí nhỏ trên nắp chụp mà không làm hỏng chúng.
• Lựa chọn dung dịch vệ sinh (dung môi) phù hợp: Đây là yếu tố cực kỳ quan trọng, việc chọn sai dung môi có thể không làm sạch được sơn hoặc thậm chí làm hỏng các gioăng cao su của súng.
  • Đối với sơn gốc nước (sơn tường, acrylic…): Chỉ cần sử dụng nước ấm và có thể thêm một chút xà phòng dịu nhẹ.
  • Đối với sơn gốc dầu (sơn PU, Epoxy, sơn dầu…): Cần sử dụng các dung môi mạnh hơn như Xăng thơm (Thinner), Acetone.
• Trang bị bảo hộ cá nhân (PPE):
  • Găng tay chống hóa chất để bảo vệ da tay khỏi tác động của dung môi.
  • Kính bảo hộ để ngăn dung môi hoặc sơn bắn vào mắt.
  • Khẩu trang hoặc mặt nạ phòng độc để tránh hít phải hơi dung môi độc hại.
• Các vật tư khác:
  • Khăn lau sạch, không bị đổ lông để lau khô các chi tiết.
  • Thùng chứa riêng để đựng dung môi thải sau khi vệ sinh.

Hướng dẫn quy trình 7 bước cách vệ sinh súng phun sơn chi tiết

Đây là quy trình cách vệ sinh súng phun sơn chuẩn được các chuyên gia khuyên dùng, áp dụng cho hầu hết các loại súng phun sơn khí nén thông thường. Hãy thực hiện tuần tự và cẩn thận từng bước để đảm bảo súng của bạn được làm sạch hoàn toàn.

Bước 1: Xả toàn bộ sơn thừa ra khỏi cốc và súng

Đầu tiên, đổ hết lượng sơn còn lại trong cốc chứa ra ngoài. Sau đó, hướng súng vào một thùng chứa riêng và bóp cò hết cỡ để phun toàn bộ lượng sơn còn đọng lại trong đường ống ra ngoài cho đến khi chỉ còn khí phun ra. Thao tác này giúp giảm lượng dung môi cần dùng và rút ngắn thời gian vệ sinh.

Bước 2: Cách vệ sinh súng phun sơn bằng việc tráng rửa nhanh cốc chứa và đường dẫn sơn bằng dung môi

Đổ một lượng nhỏ dung môi phù hợp vào cốc chứa sơn, đậy nắp và lắc đều để hòa tan lớp sơn còn bám mỏng trên thành cốc. Sau đó, lắp cốc vào súng và phun toàn bộ lượng dung môi này ra ngoài để tráng sạch đường dẫn sơn bên trong.

Bước 3: Cách vệ sinh súng phun sơn bằng việc tháo rời các bộ phận quan trọng

Ngắt kết nối súng khỏi nguồn khí nén. Cẩn thận tháo rời các bộ phận theo thứ tự: nắp chụp khí (air cap), sau đó vặn và rút kim phun (needle) ra khỏi thân súng, cuối cùng mới tháo béc phun (nozzle). Việc tháo kim trước khi tháo béc giúp tránh làm hỏng đầu kim.

Bước 4: Cách vệ sinh súng phun sơn chuyên sâu từng chi tiết bằng chổi cọ và dung môi

Ngâm các bộ phận vừa tháo (nắp chụp, kim, béc) vào một khay chứa dung môi sạch. Sử dụng bộ chổi cọ chuyên dụng để cọ rửa kỹ lưỡng từng chi tiết. Đặc biệt chú ý làm sạch các lỗ khí nhỏ trên nắp chụp, các rãnh trên béc phun và toàn bộ thân kim.

Bước 5: Vệ sinh thân súng và các đường dẫn bên trong

Dùng chổi cọ lớn hơn và khăn thấm dung môi để lau sạch bên ngoài thân súng. Sử dụng các cây cọ nhỏ để làm sạch đường dẫn sơn và đường dẫn khí bên trong thân súng, loại bỏ mọi cặn sơn có thể còn sót lại.

Bước 6: Lau khô hoàn toàn, bôi mỡ chuyên dụng và lắp ráp lại

Dùng khăn sạch, khô và không có xơ để lau khô tất cả các bộ phận. Bôi một lớp mỡ chuyên dụng mỏng lên thân kim phun để đảm bảo kim hoạt động trơn tru và không bị kẹt. Sau đó, lắp ráp lại các bộ phận theo thứ tự ngược lại: lắp béc phun trước, sau đó luồn kim phun vào và cuối cùng là lắp nắp chụp khí.

Bước 7: Kiểm tra lại hoạt động

Kết nối lại súng với nguồn khí nén. Bóp cò ở nấc đầu tiên (chỉ ra khí) để thổi bay bụi bẩn hoặc sợi vải còn sót lại trong các lỗ khí của nắp chụp. Thao tác này đảm bảo súng hoàn toàn sạch sẽ và sẵn sàng cho lần sử dụng tiếp theo.

 

Lưu ý cách vệ sinh súng phun sơn chuyên biệt cho từng loại súng phun sơn phổ biến

 

Mặc dù quy trình 7 bước trên là nền tảng, mỗi loại súng phun sơn lại có những đặc điểm cấu tạo riêng đòi hỏi sự chú ý đặc biệt trong quá trình vệ sinh.

Cách vệ sinh súng phun sơn khí nén (cốc trên/cốc dưới)

Đây là loại súng phổ biến nhất và quy trình 7 bước ở trên là phù hợp nhất. Điểm cần lưu ý là đảm bảo làm sạch kỹ các đường dẫn khí và sơn bên trong thân súng, vì đây là nơi cặn sơn dễ tích tụ nhất.

Cách vệ sinh súng phun sơn điện cầm tay (máy mini DIY)

Loại súng này thường có nhiều chi tiết bằng nhựa. Do đó, cần hết sức cẩn thận khi chọn dung môi. Tuyệt đối không sử dụng các chất tẩy rửa quá mạnh như Acetone vì chúng có thể làm hỏng hoặc biến dạng các bộ phận nhựa. Ưu tiên sử dụng dung môi được nhà sản xuất khuyến nghị hoặc nước ấm với xà phòng cho sơn gốc nước.

 

Cách vệ sinh súng phun sơn Airless (công nghiệp)

Máy Airless có hệ thống bơm và dây dẫn sơn rất dài. Quy trình vệ sinh tập trung vào việc sục rửa toàn bộ hệ thống. Sau khi xả sơn thừa, cần cắm ống hút vào thùng dung môi (hoặc nước sạch đối với sơn nước) và cho máy hoạt động ở áp suất thấp để bơm dung môi đi qua toàn bộ hệ thống, từ bơm, dây dẫn đến súng phun, cho đến khi dung môi phun ra hoàn toàn trong suốt.

Cách vệ sinh bút vẽ mỹ thuật (Airbrush)

Airbrush có các chi tiết (kim, béc) cực kỳ nhỏ và tinh xảo, đòi hỏi sự cẩn thận tối đa. Cần tháo rời hoàn toàn và ngâm các chi tiết trong dung môi phù hợp. Sử dụng các cây cọ và que thông siêu nhỏ đi kèm để làm sạch bên trong thân bút và béc phun. Tuyệt đối không dùng lực mạnh có thể làm cong kim hoặc hỏng béc.

Chẩn đoán và khắc phục các lỗi thường gặp do vệ sinh sai cách

Việc vệ sinh không đúng cách hoặc bỏ qua công đoạn này là nguyên nhân hàng đầu gây ra các sự cố khi sử dụng súng phun sơn. Dưới đây là cách nhận biết và khắc phục các lỗi phổ biến nhất.

Vấn đề (Lỗi)	Biểu hiện	Nguyên nhân từ việc vệ sinh	Cách khắc phục
Súng bị tắc, không ra sơn	Bóp cò nhưng sơn không ra, ra rất yếu hoặc chỉ ra khí.	Cặn sơn khô cứng làm tắc nghẽn đường dẫn sơn, lỗ béc phun hoặc kim phun không di chuyển được.	Tháo rời toàn bộ súng, ngâm các bộ phận (đặc biệt là kim, béc) trong dung môi mạnh từ 15-30 phút để làm mềm cặn sơn. Dùng bộ dụng cụ vệ sinh chuyên dụng để thông sạch mọi đường dẫn và lỗ phun.
Sơn ra không đều, vón cục	Tia sơn có lẫn các hạt sơn to, bề mặt sau khi sơn bị sần sùi, không mịn.	Cặn sơn khô bong ra từ thành cốc hoặc đường dẫn và bị cuốn theo dòng sơn phun ra ngoài.	Vệ sinh lại toàn bộ súng, đặc biệt là bên trong cốc chứa sơn và đường dẫn sơn. Luôn lọc sơn qua lưới lọc trước khi đổ vào cốc để loại bỏ cặn bẩn.
Tia sơn bị lệch (lệch vạt)	Tia sơn phun ra bị lệch sang một bên (trái, phải, trên hoặc dưới) thay vì phun thẳng.	Một hoặc nhiều lỗ khí trên nắp chụp bị tắc do cặn sơn, khiến luồng khí đẩy tia sơn không cân bằng.	Tháo nắp chụp, ngâm trong dung môi và dùng que thông chuyên dụng làm sạch tất cả các lỗ khí. Đảm bảo không còn cặn bẩn nào bên trong.
Sơn bị chảy/rò rỉ ở đầu kim	Sơn tự động chảy thành giọt ở đầu béc ngay cả khi chưa bóp cò.	Cặn sơn khô bám vào đầu kim hoặc bên trong béc phun, khiến kim không thể đóng kín hoàn toàn, gây rò rỉ sơn.	Tháo kim và béc, vệ sinh kỹ lưỡng cả hai bộ phận này. Đảm bảo bề mặt tiếp xúc giữa chúng hoàn toàn sạch sẽ.
Súng bị giật, sủi bọt khí	Khi phun, súng có hiện tượng giật cục, đồng thời thấy bọt khí nổi lên trong cốc sơn.	Thường do lắp béc phun không chặt sau khi vệ sinh, tạo ra khe hở khiến khí nén bị thổi ngược vào đường dẫn sơn và trào lên cốc.	Tháo kim phun ra, dùng cờ lê siết chặt lại béc phun vào thân súng. Nếu vẫn bị, có thể quấn một lớp băng tan mỏng quanh chân ren của béc để đảm bảo độ kín.

>>> Có thể bạn cũng quan tâm: Cách sửa lỗi súng phun sơn bị tắc, không ra sơn đơn giản tại nhà <<<

4 Sai lầm cần tuyệt đối tránh khi vệ sinh súng phun sơn

Để đảm bảo súng phun sơn của bạn không bị hư hỏng trong quá trình vệ sinh, hãy tuyệt đối tránh những sai lầm phổ biến nhưng cực kỳ tai hại dưới đây:

Sai lầm 1: Ngâm cả cây súng vào dung môi hoặc nước

Đây là sai lầm nghiêm trọng nhất. Việc ngâm toàn bộ súng sẽ làm dung môi thấm vào bên trong, phá hủy các gioăng (ron) cao su chặn khí và chặn sơn. Hậu quả là súng sẽ bị rò rỉ khí, chảy sơn và hoạt động không ổn định.15 Chỉ nên tháo rời các bộ phận kim loại và ngâm chúng.

Sai lầm 2: Dùng vật cứng, sắc nhọn để thông lỗ béc phun

Nhiều người có thói quen dùng kim, dây thép hoặc các vật kim loại sắc nhọn để chọc vào các lỗ phun bị tắc. Hành động này có thể làm trầy xước, biến dạng hoặc làm rộng lỗ béc và các lỗ khí trên nắp chụp, dẫn đến tia sơn phun ra không đều, bị lệch và không thể sửa chữa được. Luôn sử dụng bộ dụng cụ vệ sinh chuyên dụng đi kèm.

Sai lầm 3: Tháo lắp béc phun (nozzle) quá thường xuyên hoặc siết không đúng lực

Bạn nên hạn chế tháo béc phun ra khỏi thân súng nếu không thực sự cần thiết. Việc tháo lắp liên tục có thể làm lờn ren. Khi lắp lại, nếu siết không đủ chặt sẽ gây ra lỗi súng giật, sủi bọt; nếu siết quá mạnh có thể làm nứt ren.

 

Sai lầm 4: Sử dụng sai loại dung môi vệ sinh

Mỗi loại sơn yêu cầu một loại dung môi khác nhau. Dùng dung môi không phù hợp không những không làm sạch được sơn mà còn có thể gây phản ứng hóa học, làm hỏng các gioăng cao su và các bộ phận bằng nhựa của súng. Luôn tuân thủ nguyên tắc: sơn gốc nào, dung môi gốc đó.

 

Mẹo bảo dưỡng để súng phun sơn luôn bền bỉ như mới

 

Vệ sinh chỉ là một phần của quá trình bảo dưỡng. Để súng phun sơn của bạn luôn ở trạng thái tốt nhất, hãy áp dụng thêm những mẹo nhỏ sau:

• Bôi trơn kim và các bộ phận chuyển động: Sau mỗi lần vệ sinh và lau khô, hãy bôi một lớp mỡ chuyên dụng mỏng lên thân kim phun và các chi tiết chuyển động của cò súng. Điều này giúp súng hoạt động trơn tru, nhẹ nhàng và chống mài mòn.
• Bảo quản súng ở nơi khô ráo, treo súng đúng cách: Sau khi sử dụng, hãy cất súng trong hộp hoặc treo súng lên giá, với đầu súng hướng xuống dưới. Tránh để súng ở nơi ẩm ướt vì có thể gây gỉ sét các chi tiết kim loại.
• Khi nào cần thay thế kim, béc và các linh kiện hao mòn khác? Theo thời gian, kim và béc phun là hai bộ phận sẽ bị mài mòn tự nhiên. Dấu hiệu nhận biết là tia sơn phun ra không còn đều, bị xòe rộng bất thường hoặc sơn bị rò rỉ dù đã vệ sinh sạch sẽ. Lúc này, bạn cần thay thế một bộ kim-béc mới để đảm bảo chất lượng công việc.